Azerbaycan Müzikbilimciler

Müzikbilimciler


Gürbettin oğlu Mahmut ibn Mesut Şirazi (1236 - 1321)
Doğa bilimci, tabip, filozof, musikici olduğu bilinmektedir. Hacmine ve bilimsel kapsamına göre onun en büyük eserlerinden birisi "Ğürret et-Tac"tır ("Tacın Görkemli Yeri" veya "Tacın İncisi"). Bu eserde müziğe çok büyük önem verilmiş, o dönemin geleneğine göre müzikle ilgili konular matematik bölümünde yer almıştır ve "Müzik Bilimi" olarak nitelendirilmiştir.

Kerbelayi Ali Ekber oğlu Ağalar Aliverdibeyov (1880 - 1953)
Güzel muğam uzmanı gibi Asef Zeynallı Bakü Devlet Müzik Yüksek Okulunun hanendelik bölümünde ders vermişti.

Mir Möhsün Nevvab (1833-1918)
Mir Möhsün Nevvab`ın ünlü müzik eseri "Vüzuhül-Ergam" ilk kez 1913 yılında Bakü'de yayınlanmıştır (Onun musikiyi konu aldığı “Keşfü'l-Gerçeği-Mesnevi" eseri de bilinmektedir). Aynı risalesinde Mir Möhsün, ayrı ayrı muğamların, bazı destgahların etimolojisi hakkında konuları inceemiş, muğamların şiir metinleri ile ilişkisi, sanatçı ve seyirci arasındaki karşılıklı ilişkiler, akustik açısından optimal yerleşimi gibi konulara değinmiştir. Nevvab ilk olarak, destgah terimini kullanmıştır. Kitapta o dönemde Karabağ'da bilinen altı destgahın ismini vermektedir: Rast, Mahur, Şehnaz, Rahavi veya Rahab, Çahargah ve Neva. Mir Muhsin Nevvab, Rast mugamını yaz esintisi, Rehavi`yi yağmur damlaları, Çahargah`ı şimşek, Dügah`ı çağlayan çeşme, Hümayun`u kuşların uçuşu, Nevan`i mutsuz sevgililerin feryadı, Mahur`u suların şırıltısı, Şahnaz`ı bülbüllerin sesi, Üşşak`ı kuşların hareketi, Üzzal`ı göktaşlarının hareketine benzetmiştir.

Hasan kızı Hurşit Ağayeva (1906 - 1953)
H. Ağayeva, 1930 yılında müzisyen öğretmenlerin Moskova Mesleki Gelişim Enstitüsü'ne eğitim almak için gönderilmiştir. Hurşit Ağayeva müzik teorisi ve tarihi ile ilgili eğitim kitaplarının Azerbaycan Türkçesine çevirmiştir.
Hurşit Ağayeva, "Üzeyir Hacıbeyov" monografisinin, Azerbaycan müziği hakkında makalelerin, "19. Yüzyılda Azerbaycan Musiki Medeniyeti Ocakları" (ölümünden dolayı tamamlanamadı) eserinin yazarıdır.

Abdulhamit kızı Elmira Abbasova (1932)
Onlarca musikiciyi mezun etmiş, 8 doktora yaptırmıştır. 1962 yılında Moskova Sanat Enstitüsü’nde “Üzeyir Hacıbeyov Opera ve Müzikal Komedileri” konulu doktora tezini savunmuştur. 1977-91 yılları arasında Azerbaycan Devlet Konservatuarı Rektörü olarak görev yapmıştır.

Abutalıb kızı Gülnaz Abdullazade (1946)
G. Abdullazade, 1976-1979 yılları arasında M.Y.Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi Felsefe Fakültesi Estetik Bölümünde doktora eğitimi almıştır. «Hegel Estetiğinde Müzik Sanatı Sorunları» konulu doktora tezini başarıyla savunmuştur. 1990 yılında «Eski ve Orta Çağ’da Musiki Kültürünün Tarihsel Felsefi Tahlili» (Batı-Doğu sorunu bağlamında) konulu tezi savunmuş, 1992 yılında Prof. Doktor unvanını almıştır.
G. Abdullazade, 14 doktora öğrencisinin tez danışmanlığını yürütmüştür.

Abutalıb kızı Saadet Abdullayeva (1940)
S. Abdullayeva “Azerbaycan Halk Musikisinin Tarihi ve Teorisi » bölümü profesörüdür. Kendisi, "Azerbaycan Halk Çalgıları » (Bakü, 1972), «Çağdaş Azerbaycan Halk Çalgıları » (Bakü, 1994), "Azerbaycan Enstrümantal Müziği» (Moskova, 1990), "Azerbaycan Halk Çalgıları Tarihi» (Bakü, 1991) , "Azerbaycan Halk Çalgıları ve Orkestra» (Bakü, 1996), "Azerbaycan Halk Çalgıları”, Bakü, 2000) kitaplarının yazarıdır.

Alisattar oğlu Elhan Babayev (1948-2003)
E. Babayev, 1981-84 yılları arasında Çaykovski Moskova Devlet Konservatuarı Müzik Teorisi Bölümü`nde doktora eğitimi almıştır. 1985 yılında Moskova Devlet Konservatuarı’nda “Azerbaycan Destgahlarının Ritmi” (tez danışmanı Prof. Dr V.N. Holopova) konulu doktora tezini savunmuştur.

Şirmehmet kızı Ferah Aliyeva (1961)
F. Aliyeva'nın bilim alanındaki faaliyeti, 20. yüzyılda Azerbaycan bestecilik okulunun oluşturulması ve gelişmesi süreçlerinin öğrenilmesi sorunları ile alakalıdır. "Müzik Tarihimizin Sayfaları" (2003), "10. Yüzyıl Azerbaycan Musikisi: Tarih ve Zamanla Yüz yüze” (2007) eserlerinin yazarıdır. "10. Yüzyıl Azerbaycan Musiki Kültürünün Kaynakları " (3 ciltlik; 2005,2006) kitabının tasarımcısıdır. Kitapta 1901-1920 yılları arasında Azerbaycan basınında yayınlanmış Bakü’nün müzik hayatına, ayrıca, Doğu konserlerine, Üzeyir Hacıbeyov'un faaliyetlerine ilişkin 500'den fazla musiki eleştirisi, bilimsel makale, eleştiri, deneme incelenmiştir.

Mehmetbağır kızı Sevil Ferhadova (1947)
S. Ferhadova`nın bilimsel araştırmaları Azerbaycan merasim musikisinin ve muğam sanatında monodia (tek sesli şarkı) tipi müziğin öğrenilmesi ile ilgilidir. "Azerbaycan Merasim Musikisi" (1990), "Mugam - monodia tarzı gibi" (2001) monografisinin yazarıdır.

Halil oğlu Bayram Hüseyinli (1923 - 1992)
Halk müzik örneklerinin bir araya getirilmesi, dokümantasyonu ve kaydı alanında B.Hüseyinli’nin önemli hizmetleri olmuştur. 1980 yılından Uluslararası Folklor Festivaller Sovyet Komitesi`nin UNESCO tarafından onaylanmış fahri üyesi olmuştur. Bilimsel faaliyetlerinde halk oyunları musikisinin incelenmesine büyük dikkat çekmiş, “Yallı”, “Halay” gibi halk oyunlarına ait örnekleri toplayarak incelemiş, halk oyunlarını sınıflandırmıştır.

İsa oğlu Ağa Ahmet İsazade (1928 - 2007)
Ağa Ahmet İsazade, bilimsel faaliyeti kapsamında son 20 yıl içerisinde Azerbaycan musiki folklorunun sistemli bir şekilde toplanması, yayınlanması ve tarihi, kronolojik sırayla Azerbaycan halk müziğine ait olan monografi ve bibliyografya malzemelerin tespit edilmesine çalışmıştır.

Azer kızı Rena Memmetova (1950)
R. Memmetova, müzikbilimde yeni yön olan Müzik Türkolojicinin temelini atmıştır. 100'den fazla bilimsel eserleri - monografi, kitap ve makaleleri yayımlanmıştır. Ayrıca "Muğam-Sonata Kavşağı" (1989), "Azerbaycan Muğamlarının Estetik Özellikleri" (.1987), "Azerbaycan Muğamlarının Fonksiyonel Sorunları" (1989), " Azerbaycan Muğamı "(2002) eserlerinde muğam sanatının estetik ve teorik konuları araştırılmıştır.

Yusuf kızı Zemfira Seferova (1937)
Z. Seferova`nın araştırmaları Eski ve Orta Çağ Azerbaycan musikisine, aynı zamanda, Sefiettin Urmevi, Abdulkadir Marağı, ayrıca Mir Muhsin Nevvab, Üzeyir Hacıbeyli ve diğerlerinin faaliyetlerini konu alır. "Azerbaycan'ın Müzik Bilimi", "Korkut Müzik Dünyası" vb. kitapların yazarıdır. Birçok uluslararası bilimsel sempozyum ve kongrelerde konuşma yapmıştır.

Firudin Şuşinski (Muhammet oğlu Firudin Hasanov`un mahlası; 1925 - 1997)
Ünlü musiki nazariyecisi, muğam bilimcisi olarak tanınmıştır. Çocukluğundan beri yaşadığı evde müzik seslerini duyması, üstat sanatçıları dinlemesi, Firudin beyin musikiye olan sevgisini daha da artırmıştır. Cabbar Karyağdı sanatının aşığı olan F.Şuşinski, sonraları muğam sanatçıları hakkında makale ve kitaplar yayınlamıştı.

Ferzulla oğlu Ramiz Zöhrabov (1939)
Ramiz Zöhrabov, yıllardır, müzik tarihi ve teorik sorunları ile uğraşmaktadır.
Bilimsel yazıların, aynı zamanda 16 kitap ve dersliğin, 300'den fazla bilimsel makalenin yazarıdır. Temel eserleri: “Azerbaycan Tesnifleri” (Moskova, 1983; Tebriz, 1991); “Azerbaycan Zerbi-Muğamları” (Bakü, 1986); “Muğam” (Bakü, 1991); “Azerbaycan Muğamının Teorik Sorunları” (Bakü, 1992) “ Cahargah Muğamının Teorik Esasları“ (Bakü, 2000) vb.