Azerbaycan'ın ses yazı örnekleri

Azerbaycan'ın ses yazı örnekleri



Azerbaycan'da ses alma
Azerbaycan'da ses alma tarihinin başlangıcı 1901 yılında Bakü'de Rus İmparator Müzik Birliği yerel şubesinin açılışı ile ilgilidir.
Doğu tarihinde ilk kez sesini gramafon plakına aldıran ünlü Azerbaycan hanendesi Cabbar Garyağdıoğlu, ilk refakatçi ise seçkin tar uzmanı Gurban Pirimov olmuştur.

Ses alma örnekleri
C.Garyağdıoğlu ile beraber, plakları bırakılan diğer seçkin sanatçılar Şeki`li Alesker Abdullayev, Mirseyid Mirbabayev, İslam Abdullayev, Mecid Behbudov, Meşedi Mehemmed Ferzeliyev, Keçecioğlu Mehemmed, Seyyid Şuşinski ve diğerleri olmuştur. Buraya Azerbaycan tiyatrosunun ünlü aktörlerinin ses yazılarını da ekleyebiliriz.
1913 yılında Bakü'de gramofon hazırlayan anonim toplumlarının say artışı ile birlikte, faaliyetleri de genişlemeye başlamıştır. Kısa zamanda İngiliz "Gramofon" ve Fransızca "Pate" firmalarının ayrıca Bakü şubeleri açılmıştır.
Hatta Azerbaycan müzik kültürünün plaklara yazılması ve yayın işinde o zaman birinciliği kazanmış "Sport-Record" firmasının sembolünde tar, kamança ve def tasvir edilmişti.
1916 yılında "Ekstrafon" firmasının Kiev şubesi ilk Azerbaycan operasının - Ü.Hacıbeyov`un "Leyla ve Mecnun"unu gramofona yazsa da, bu plaklar bize ulaşmamıştır.
1932 yılında Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu solocusu Bülbül Azerbaycan Devlet Konservatuvarı'nda bilimsel araştırmalar şubesi oluşturma çalışmasına başlamıştır. Kafkasya'da ilk bilimsel araştırmalar kurumu karşısında Azerbaycan halk melodilerinin toplanması, incelenmesi ve yayımlanması gibi başlıca amaçlar belirtilmiştir. Onun çalışmasında V.Paskhalov, A.Belyayev, Üzeyir Hacıbeyov, Niyazi, Seid Rüstemov, Gara Garayev, Cövdet Hacıyev vb. yakından katılmışlardır. Dağlık Karabağ'a ilk folklor gezisi sırasında fonoplaklara 150'den fazla halk şarkısı yazılmıştı. Bu zaman kabine iki fonograf, Ses Kaydedici ve 200 mum merdane kullanmıştır.
1932-1939`lu yıllarda Gence - Şemkir ve Şeki - Zagatala bölgelerine, aynı zamanda Ermenistan ve Gürcistan'ın Azerilerin yaşadığı bölgelerine (Dilican, Basarkeçer, Borçalı, Sandar) geziler düzenlenmiştir. O yıllarda Noginsk fabrikası Aşıklardan Aşık Mirze (Bayramov`un), Aşık Esed (Rzayev`in), Aşık İslam (Yusifov), Aşık Gara (Movlayev) ve Aşık Teymur'un (Huseynov) ifalarını plaklara aktarmışlardır. Ü.Hacıbeyov`un "Köroğlu", M.Magomayev`in "Nergis" ve R.Glierin "Şahsenem" operalarından aryalar da 1940'lı yıllarda bırakılan plaklarda yer almıştır.
Azerbaycan'da Devlet Ses Yazıları Arşivi`nin oluşturulması 1968 yılına denk geliyor. Ülkenin sosyal, siyasal, tarihsel, bilimsel ve kültürel hayatını yansıtan sanat ve belgesel fono-video materyalleri, ayrıca ses ve video yazılarının toplanarak muhafaza edilmesinde arşivin önemi olmuştur. Ses mirasımızın muhafaza edildiği Azerbaycan Devlet Ses Yazıları Arşivi BDT coğrafyasında Rusya'dan sonra bu yönde faaliyet gösteren ikinci müessesedir. Arşivde ünlü şahsiyetler, aynı zamanda seçkin sanat adamları, hanendelerle ilgili değerli materyaller korunup muhafaza ediliyor. Ayrıca, Arşiv eski ses yazılarının restorasyonunu da gerçekleştirmektedir. 1900-1914`lü yıllara ait Azerbaycan klasik muğam ustalarının yüzlerce eseri dünyanın çeşitli ses alma stüdyolarında yazılır. Halihazırda arşivde 70 bin fonobelge, 4 binden fazla Video kayıt saklanır.
Devlet Ses Yazıları Arşivi halihazırda İngiltere Kral kütüphanesinin araştırma merkezi ile işbirliği yapıyor. Şimdiye kadar 50 kadar Azerbaycan âşık destanı dijital ses yazısında bu kütüphaneye gönderildi.